Europese samenwerking in een veranderende wereld

De huidige periode vol politieke en economische onzekerheid gaat gepaard met vele uitdagingen. In deze tijden van onzekerheid zijn er echter ook nog positieve elementen te ontwaren, waaronder een toegenomen bereidheid van de EU-lidstaten tot samenwerking. De vraag die hiermee samenhangt is hoe deze samenwerking in een veranderende wereld er uit moet gaan zien? Om hier een beter beeld van te krijgen gaan we in deze blog nader in op de rapporten van Enrico Letta en Mario Draghi. Letta is door de Raad gevraagd om onderzoek te doen naar de staat en de toekomst van de Europese interne markt, terwijl Draghi door de Commissie werd gevraagd om de concurrentiekracht van Europa onder de loep te nemen. Beide rapporten worden beschouwd als richtinggevend voor zowel werkprogramma’s voor de komende jaren als voor de nog vorm te geven meerjarenbegroting 2027-2034 van de EU.

De rapporten zijn strategische documenten die de toekomst van de Europese economie en interne markt analyseren, maar ze hebben verschillende focuspunten. Letta richt zich op de Europese interne markt en benadrukt het belang van een sterkere kapitaalmarktunie, betere financiering voor het MKB en een efficiëntere integratie van Europese bedrijven. Draghi gaat over Europees concurrentievermogen en stelt dat Europa jaarlijks €750-800 miljard extra investeringen nodig heeft om de digitale en duurzame transitie te versnellen. Draghi wijst op de achterstand van Europa ten opzichte van de VS en China en pleit voor een grootschalige hervorming van het industriebeleid.

Zowel Letta als Draghi benadrukken de noodzaak van structurele hervormingen om Europa economisch sterker en competitiever te maken. Hieronder de belangrijkste adviezen:

1. Versterking van de interne markt

Het Letta-rapport pleit voor een voltooide kapitaalmarktunie, waardoor financiering voor bedrijven, vooral het MKB, toegankelijker wordt. Dit kan aanleiding geven tot nieuwe wetgeving en beleidsmaatregelen om kapitaalstromen binnen de EU te verbeteren.

2. Grootschalige investeringen in concurrentievermogen

Het Draghi-rapport stelt dat Europa jaarlijks €750-800 miljard extra moet investeren in digitalisering, duurzaamheid en infrastructuur. Voorgaande kan resulteren in een herziening van het EU-budget en nieuwe financieringsinstrumenten.

3. Industriebeleid en strategische autonomie

Draghi benadrukt dat Europa achterloopt op de VS en China en pleit voor een sterker industriebeleid om technologische innovatie te versnellen. Dit kan leiden tot subsidies en investeringsprogramma’s voor strategische sectoren zoals AI en groene technologie.

4. Sociale en territoriale cohesie

Beide rapporten benadrukken dat economische groei hand in hand moet gaan met sociale en regionale cohesie. Dit kan betekenen dat EU-fondsen worden herverdeeld om achtergestelde regio’s beter te ondersteunen.

5. Minder afhankelijkheid van externe energiebronnen

Draghi wijst op de hoge energieprijzen in Europa en pleit voor vermindering van afhankelijkheid van derde landen. Dit kan leiden tot een versnelling van de energietransitie en investeringen in hernieuwbare energie.

De reacties van EU-landen op de rapporten zijn gemengd, maar over het algemeen erkennen beleidsmakers de noodzaak van hervormingen en investeringen. Sommige landen vrezen dat de voorgestelde investeringen te duur zijn en dat de EU op zoek zal gaan naar nieuwe manieren om haar plannen te financieren zoals Eurobonds. Ook is er discussie over hoe de EU haar energieafhankelijkheid kan verminderen zonder de industrie te schaden. De rol van staatssteun en subsidies blijft bovendien een punt van spanning tussen landen die een vrije markt willen en landen die strategische sectoren willen beschermen.

Ondanks enkele negatieve reacties worden de rapporten van Letta en Draghi breed erkend als belangrijke richtlijnen voor de toekomst van de EU. De komende maanden zullen cruciaal zijn om te bepalen welke aanbevelingen daadwerkelijk worden omgezet in beleid. Dan zal ook meer duidelijk worden wat de implicaties zijn voor ons vakgebied, zoals een eventuele verdere aanpassing van de regels over de staatssteun: de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (of AGVV).